Pojęcie siły wyższej nie zostało prawnie zdefiniowane, ale zostało ukształtowane w doktrynie i judykaturze.
Siła wyższa stanowi co do zasady generalną przyczynę, wyłączającą odpowiedzialność za szkodę, jeśli między zdarzeniem mającym cechy siły wyższej, a powstaniem szkody zachodzi bezpośredni związek przyczynowy oraz gdy szkoda powstaje w momencie działania siły wyższej.
Pomimo że poglądy doktryny i orzecznictwa co do rozumienia siły wyższej nie są jednolite, charakteryzuje się ją na ogół zgodnie z teorią obiektywną.
Stosownie do założeń tej koncepcji za siłę wyższą jest uznawane wyłącznie zdarzenie charakteryzujące się trzema następującymi cechami występującymi łącznie: nadzwyczajność (nikły stopień prawdopodobieństwa jego wystąpienia), przemożność (tj. niemożliwość przeciwstawienia się) i zewnętrzność (element pozostający poza kontrolą osoby odpowiedzialnej za szkodę).
Ustawodawca nie wskazuje kryteriów, wedle których należałoby dokonywać oceny pewnych zdarzeń jako siły wyższej.
W świetle ugruntowanego orzecznictwa Sądu Najwyższego wyróżnia się trzy formy siły wyższej: katastrofalne działania przyrody (np. trzęsienia ziemi, powodzie, huragany), akty wojny, zamieszki, a nawet strajk oraz nadzwyczajne akty władzy publicznej, którym należy się podporządkować pod groźbą sankcji.
Analiza tego, czy dane zdarzenie stanowi przesłankę wyłączającą odpowiedzialność podmiotu, którego dotyka, jest zawsze uzależniona od konkretnego przypadku.
Kancelaria Prawna Modus z Wrocławia świadczy usługi pełnego, profesjonalnego wsparcia i doradztwa prawnego w zakresie prawa cywilnego.
W jednym z wyroków Sąd Najwyższy uznał, iż nie można się powołać na siłę wyższą jako na okoliczność wyłączającą odpowiedzialność wtedy, gdy szkoda powstała w wyniku nieusunięcia zagrażających bezpieczeństwu skutków działania siły wyższej, jeżeli można im zapobiec przez ich zlikwidowanie lub przez skuteczne ostrzeżenie przed grożącym niebezpieczeństwem za pomocą powszechnie przyjętych środków.
W ramach swobody kształtowania treści stosunku obligacyjnego istnieje możliwość ustalenia w umowie okoliczności o charakterze siły wyższej celem określenia granic odpowiedzialności stron za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązań umownych.
Powyższe musi jednak odbywać się w granicach wyznaczonych przepisami prawa.
Spotykane w obrocie umowne definicje siły wyższej są redagowane w różnoraki sposób, jednakże najczęściej odwołują się do nieprzewidywalności danego zdarzenia i niemożności zapobieżenia jemu, a także wymagają, aby nie było ono zawinione przez dłużnika i aby było w stosunku do niego zewnętrzne. Sama definicja siły wyższej może być odmienna dla różnych rodzajów umów.
Należy pokreślić, iż w razie zaistnienia sporu sądowego kwestia, czy zaistniałe zdarzenie stanowi przypadek siły wyższej, a tym samym kwestia uwolnienia strony od odpowiedzialności za negatywne następstwa tego zdarzenia, pozostanie każdorazowo w gestii orzekającego in concreto sądu.
